LIST DO DOMU (a)

List do domu

Wydany na początku obozu wędrownego „Rozśpiewane Beskidy” (Pietraszonka- Zubrzyca Górna) surowy zakaz utrzymywania korespondencji z domem i pisania gdziekolwiek jakichkolwiek kartek i listów był bezwzględnie przestrzegany. Podejmowane przez niektórych próby korespondencji były unicestwiane w samym zarodku- natychmiast po wypisaniu na widokówce adresu- przez innych, bardziej zdyscyplinowanych uczestników. Przytaczany argument był zawsze ten sam: „Nasi przewodnicy Klucha i Acia dobrze wiedzą, co robią. Jak zakaz, to zakaz. Widocznie na prawdziwym obozie górskim tak musi być. I basta!”

Po czterech dniach wędrówki obóz dotarł do Chatki Chemików w Dolinie Danielki. Wieczorem przy kolacji zapanowało radosne podniecenie. Ponoć ktoś podsłuchał szeptających pomiędzy sobą przewodników, że dziś w nocy będą pisane listy do domu. Nie łatwo było uwierzyć w tak pomyślne wieści i nieuzasadniony przecież niczym przypływ wspaniałomyślności kierownictwa obozu. Podniecenie utrzymywało się przez cały wieczór i rosło z minuty na minutę.

Wreszcie niespodziana, ale przeczuwana przecież przez wszystkich uczestników komenda: „Do piwnicy!”. Niewielka, sklepiona piwnica z trudem pomieściła wszystkich. Światło palącej się na środku pochodni rzucało głębokie cienie studentów, stłoczonych ciasno przy ogromnym podłużnym stole, na wilgotne ściany piwnicy. Rozchwiane płomienie świec wydobywały z mroku obraz surowych, sękatych bali złączonych w blat prostego, góralskiego stołu. Głuchy szczęk zatrzaskiwanej zasuwy przyprawił wszystkich o ciarki i rozwiał jakiekolwiek nadzieje na rychłe wyjście. Napięcie powoli sięgało zenitu. Oto wreszcie długo oczekiwany moment- LIST DO DOMU.

W głębokiej ciszy Acia rozdał 20 jednakowych zielonych długopisów jednorazowych i 20 widokówek. Gdy oczy przyzwyczaiły się do mroku rozległ się cichy okrzyk zachwytu: z 20 jednakowych widokówek spoglądało 20 jednakowiusienkich żubrów z Puszczy Białowieskiej, a w prawym górnym rogu widniały równo wklejone znaczki z orłem.

Ciszę przerwał głos Kluchy: „Po prawej wpisujemy adres domowy. Obracamy kartkę o 900, i zaczynamy od samej góry:

„Kochana Mamusiu (Tatusiu)!*

Jest mi tu tak dobrze, jak tylko może być! Codziennie mamy porę obiadową, w czasie której każdy robi, co chce. Jedni idą do lasu na grzyby i jagody, a ci co nie mają już siły, to tylko siedzą i myślą.

Wczoraj z okazji 22 lipca mieliśmy suchy chleb z margaryną. Dawno już tak się nie najedliśmy.

A teraz o naszych przewodnikach. Nasi przewodnicy Klucha i Acia są zdrowi, silni i inteligentni.

Kochana Mamusiu (Tatusiu)!* Czy chciałabyś zostać Babcią (Dziadkiem)*?

Przesyłam- być może po raz ostatni- pozdrowienia z celi.

…………………………………………….

P.S. Mamusiu (Tatusiu)*! Jeśli możesz, to przyślij mi 100 zł adres:

mgr inż. Krzysztof Kluszczyński ul. Morcinka 25/2 Katowice.

 

*niepotrzebne skreślić”

 

-Kończymy i odkładamy długopisy. Acia! Zbierz kartki i wyślij zaraz z rana d domu. Długopisy chowamy, bo będą potrzebne.  Za 5 dni znowu piszemy kartki do domu.

 

Epilog powyższego zdarzenia był niezwykły, a ekspresja, siła i autentyzm listu okazały się niezwykłe zaskakujące.

Gdy zgodnie z tradycją po 14 dniach wędrówki po studenckich chatkach Beskidu Śląskiego i Żywieckiego, roześmiani i szczęśliwi uczestnicy  zjechali w liczbie 20 osób na ostatnią pożegnalną kolację do domu Kluchy w Katowicach, w drzwiach powitała ich szeroko uśmiechnięta mama Krzysztofa, a jej ciepły głos wyrażał wielkie zdziwienie:

-Wyobraź sobie Krzysiu, że listonosz przyniósł 2000 zł: 20 razy po 100 zł. Och!!! Ile ja miałam telefonów z całej Polski. Ale szczęśliwie udało mi się wytłumaczyć moim rozmówcom, że naprawdę nie mają powodów do zmartwienia, a mój syn to po prostu taki nieszkodliwy i niepoprawny głupek!

 

 

FAMILIA ALMATURÓW (a)

Największą bolączką przewodników obsługujących Akcję lato był obowiązek rozliczenia do 7 dni obozu w Biurze Podróży i Turystyki „Almatur” (BPiT Almatur) i przedstawienia Głównej Księgowej rachunków za noclegi i wszystkie dokonane w sklepach zakupy. W tamtych czasach wielką rzadkością, nawet w miastach, były sklepy spożywcze uprawnione do wydawania rachunków instytucjom. Na wsiach praktycznie takich sklepów nie było. Co najwyżej niektóre z nich miały prawo do wystawiania rachunków imiennych. Tak więc wędrując po szlakach Beskidu Śląskiego i Żywieckiego, co parę dni wysyłało się 2- 3 uczestników na zakupy do Cieszyna, Żywca lub Bielska –Białej i z napięciem oczekiwało na ich powrót i na to, co zdołają zdobyć na rachunek dla instytucji. I działo się tak niezmiennie do czasu przełomowego i genialnego pomysłu, wypróbowanego po raz pierwszy w Istebnej. Zakupów dokonano w najlepiej zaopatrzonym sklepie spożywczym, uprawnionym do wydawania rachunków imiennych. Na pytanie ekspedienta: „Imię i nazwisko, proszę?” bez zmrużenia oka padała odpowiedź: „Bronisław Almatur. Pisz pan w skrócie B. Almatur, Gliwice ul Pszczyńska 8.”

Tym, co po kilku latach dziwiło ekspedientów  sklepów spożywczych w Koniakowie, Istebnej, Zwardoniu, Jeleśni, to bogactwo i niezwykła liczebność Familii Almaturów z Gliwic, dorównująca Kawulokom, Wałachom i Legierskim w Beskidach. I nic w tym dziwnego, albowiem w skład potężnego rodu Almaturów wchodzili wszyscy członkowie SKPG „Harnasie”.

​

​

WYDŁUŻONA TRASA (a)

Podczas prowadzenia obozów wędrownych na Słowacji szczególnie drobiazgowemu rozliczeniu podlegały korony. Wymagane były bilety, rachunki ze sklepów i rachunki za noclegi na kempingach. Brak rachunków obciążał bezdyskujnie  kieszeń przewodnika. Trasy i imprezy biwakowe były dokładnie ustalone, a ceny i wydatki skalkulowane bez jakiegokolwiek „marginesu bezpieczeństwa”.

Bardzo przykrą i niemiłą niespodzianką podczas prowadzenia obozu Stary Hrad- Stefanowa- Orawski Podzamok okazało się niespodziewane zlikwidowanie taniego taboriska w Orawskim Podzamoku.

Przybyliśmy tam wieczorową porą i dowiedzieliśmy się, że kempingu już nie ma, a najbliższy w Dolnym Kubinie posiada standard europejski i jest trzykrotnie droższy. Do tego dodatkowy przejazd. Katastrofa! Nie było wyjścia. Nakazałem rozbić namioty. Nazajutrz już wczesnym rankiem zjawiła się straż. Długie dyplomatyczne zabiegi, gorąca herbata z rumem tuzemskim, ciasto, a przede wszystkim – nieustające i ciepłe uśmiechy naszych dziewcząt- pozwoliły wynegocjować mandat czyli „pokutę” w cenie taniego kempingu z przyzwoleniem, że możemy pozostać jeszcze kolejne trzy noce. Problem w tym, że na wystawionym potwierdzeni za nielegalne noclegi widniało wypisane jak byk to cholerne i wszystko mówiące słowo: POKUTA. Wiadomo było, że mandatu główna księgowa nie rozliczy.

Przy ognisku siedziałem smutny i mocno zdesperowany. Na studencką kieszeń była to sporo suma- praktycznie wszystkie diety przewodnickie i nagroda. Jednak już rankiem przyszło radosne olśnienie. W programie trasa naszej wędrówki została wydłużona o nową miejscowość, którą trudno byłoby znaleźć na mapie. Po dokonanej korekcie trasa wyglądała niestępująco: Stray Hrad- Stefanowa- Orawski Podzamok- Pokuta, a na mandacie znalazł się zwięzły opis: „rachunek za noclegi Pokucie w dniach 17/18, 18/19 i 19/20 lipca”. Do takiego rachunku księgowa nie miała żadnych zastrzeżeń i kolejne 6 turnusów zdecydowało się również na tanie noclegi w pięknym słowackim uzdrowisku Pokuta.

 

 

 

NA PÓŁNOCNEJ ŚCIANIE LASKU (a)

Stałym punktem programu obozów wędrownych, rozpoczynających się w chatce na Pietraszonce była nocna- najlepiej o samej północy podejmowana- wyprawa do jaskini na Gańczorce, w której w czasie II wojny światowej ukrywał się sławny partyzant Jasiczek i którego porozrzucane kość wciąż jeszcze można spotkać w o ostatniej, pełnej prześlicznych stalaktytów komorze- po przejściu 200 metrów korytarza, dwóch kominów, 1 syfonu i przekopanie się przez 3 rumowiska. Przebieg wyprawy, towarzyszące jej napięcie i emocje, a przede wszystkim – wrażenia pozostawiane na uczestnikach wyprawy w zasadniczym stopniu zależały od wyobraźni, fantazji i talentów gawędziarskich przewodników- i jak pokazywało doświadczenie- były proporcjonalne do trudów włożonych w przygotowanie wyprawy, to znaczy: szkicowania planów jaskini drobiazgowego opracowania harmonogramu kolejnych ataków, przyspieszonego szkolenia technicznego uczestników obozu, przedstawienia historii dotychczasowych wypraw oraz listy ofiar i zaginionych, zapoznawania się z czyhającymi niebezpieczeństwami jak też z pierwszą pomocą i ostatnią posług, pisania listów pożegnalnych do domu, ale nade wszystko ważne było gromadzenie niezbędnego sprzętu i ekwipunku czyli lin, sznurów, drabin, łopat, łomów, kopaczek, zapasów żywności, świec, olejów (słonecznikowych dla dziewcząt i rzepakowych dla chłopców) potrzebnych do ostatniego namaszczenia. Wytłumaczenie dlaczego jaskinia ma tylko 7 metrów zamiast 200, było każdorazowo uzasadniane w inny sposób: zawaleniem korytarzy, obsunięciem stropu, zgubieniem drogi, podniesieniem się poziomu wody w syfonie itd., ale nierzadko zdarzały się i takie przypadki, że uczestnicy po kilkakrotnym pokonaniu w dół i w górę wychodni skalnej na Gańczorce i po kilkakrotnym wejściu i wyjściu do tej, czy innej dziury gotowi byli przysięgać, że jaskinia ma faktycznie 200 m długości, skalę trudności 6+ i że uszli z życiem tylko dzięki szczęśliwemu przypadkowi i niezwykłym umiejętnościom przewodników. Za nic, nawet w pełnym świetle słonecznym nie dawali się przekonać, że mogło być inaczej. Po prostu oni widzieli na własne oczy bielejące w ciemnościach kości Jasiczka.

Z tej to tradycji wyrosła również wyprawa na Północną Ścianę Lasku prowadzona przez zespół: Wiewiór (Jerzy Pawlikowski), Okapi (Franciszek Darda) Piotr Kędzierzawy (Piotr Głogowski) i Klucha (niżej podpisany). Gdy wieczorną porą dotarli oni do Chatki na Lasku, panował w niej straszny gwar i harmider, albowiem paru bywalców było zdrowo podchmielonych piwem przyciszonym głosem prowadzone przez przewodników opowieści o trudnościach na Północnej Ścianie Lasku wzbudziły ich niekłamane i głębokie zainteresowanie. Dowiedziawszy się, że czwórka śmiałków planuje pierwsze przejście środkowego filaru (nową drogą!) wywołało głębokie pragnienie uczestnictwa w tej niezwykłej eskapadzie. Po długich prośbach, molestowaniu i naleganiu- czwórka doświadczonych taterników wyraziła zgodę. Dojście do ściany okazało się niezwykle uciążliwe. Faktycznie, 5- krotnie okrążono Chatkę, brnąc przez największe chaszcze i błota, a widoczne od czasu do czasu i przeświecające pomiędzy drzewami światła Chatki zyskały miano ogników Św. Elma, wróżących wyprawie pomyślność i sukces. Dwa znicze zapalone na Koszarawskim Groniu dla uczczenia poległych na lewym filarze Północnej ściany wzmogły atmosferę grozy i strachu. Pierwsze próby z liną i przyspieszone szkolenie przeprowadzono na pobliskim drzewie. Przy zjazdach z wysokiej gałęzi, na którą podsadzał Piotr, ręce smarowano dla zmniejszenia tarcia specjalnym i ponoć rewelacyjnym proszkiem przywiezionym dopiero co z wyprawy na Słowację (czyli mieszaniną solą i pieprzu). Wreszcie- po kolejnym półgodzinnym „chaszczowaniu”- ekspedycja dotarła do podnóża Północnej Ściany. Ustawionych w rzędzie uczestników wyprawy skrępowano ciasno w pasie i wokół rąk linami tak szczelnie i skrupulatnie, że swoboda ruchów została poważnie i wystarczającym stopniu ograniczona. Prowadzący ten niezwykły pochód- Wiewiór przeciągał początek liny to pod, to ponad olbrzymimi gałęziami okręcał ją wokół pni, prowadził górą ponad zwisającymi grubymi korzeniami, a nawet zaryzykował wejście wprost na pień starego drzewa i zjazd po drugiej stronie po bloku skalnym, oślizłym od mchów i wilgoci.

Strome zbocze, egipskie ciemności, lina krępująca ruch i niewielkie odległości    pomiędzy powiązanymi uczestnikami sprawiły, że mało kto był w stanie utrzymać się an nogach, a wleczeni po ziemi członkowie ekspedycji byli święcie przekonani, że poruszają się pionowo w górę.  Ze ściśniętych strachem gardeł, co chwila wydobywały się okrzyki przerażenie: „Uwaga, leci! Adam odpadł od ściany”- co beznamiętnym tonem podsumowywał któryś z przewodników: „Nic to, to dopiero czwarty”- A następnie entuzjastycznie dodawał: „Dalej- po sławę i zwycięstwo”> Tymczasem okrzyki poobijanych, podrapanych i zdesperowanych uczestników wyrażały już kompletną rezygnację z dalszej walki o zachowanie życia i były zgodą na cichą i nieuniknioną śmierć.

W takiej oto chwili przyszło niespodziewane zwycięstwo: upojna i upragniona przez wszystkich taterników chwila. „Oto Szczyt!” Spomiędzy gałęzi drzew, ponad stromizną zabłysnął księżyc i oświetlił maleńki triangul. Jego rozmiary potęgowała sterta kamieni, na której został niegdyś ustawiony. Ze ściśniętych gardeł wydobył się radosny i spontaniczny okrzyk: „HURRRA! Północna Ściana Lasku padłaaa….!” Co też niezwłocznie podchwyciło echo: „aaa…”.

Gdy skupieni wokół triangula i zapatrzeni na wschód słońca przewodnicy zaintonowali „W górach jest wszystko c kocham”, a pierwsze promienie słońca rozjaśniły groźne urwiska Północnej Ściany Lasku- wszystko dla wszystkich stało się jasne.

​

JAK NISKA MOŻE BYĆ TEMPERATURA (a)

​

W przewodnickich wspomnieniach snutych wieczorną porą po chatkach i schroniskach o górskich eskapadach, bacowaniu, i wyprawach, poczesne miejsce wśród opisywanych niebezpieczeństw zajmuje zawsze niespodziewane załamanie pogody i gwałtowny spadek temperatury. W kulminacyjnym momencie opowieści pojawia się- skierowane do zasłuchanych uczestników obozu, czy też rajdu- dramatyczne pytanie:

-„I zgadnijcie, ile stopni wskazywał termometr?”

I jaka by nie padła odpowiedź, zawsze okazuje, się, że temperatura była o 5 stopni niższa. Gdy zasada ta, opisana prostym wzorem

y = x + 5

gdzie x- temperatura podawana przez słuchacza,

y- temperatura panująca w rzeczywistości,

została odkryta i stała się powszechnie znaną wśród turystycznej braci, nawet mrozy wyrażane liczbą -350C, czy też -400C przestały robić wrażenie na słuchaczach. Stąd też liczbowa skala charakteryzowania temperatury została zarzucona, jako mało użyteczna i nie przynosząca spodziewanych efektów. Wkrótce pojawiła się więc nowa metoda- opisowa, oparta o skutki wywołane działaniem mrozu, wymagająca jednakże pogłębionej wiedzy z medycyny. Polegała ona na obrazowym i dość szczegółowym opisie miejsc odmrożonych, które były: niemożliwie zaczerwienione, zbielałe, pokryte gęsto pęcherzami, pozbawione całkowicie czucia itp. Niedbałym głosem charakteryzowano również stopień odmrożenia jako: pierwszy, drugi lub trzeci, a w przypadku braku należytej uwagi i oznak podziwu słuchaczy decydowano się na jego podwyższenie nawet do stopnia czwartego, bądź piątego (zależało to od oceny medycznego wtajemniczenia słuchaczy). Zbyt częste i pochopne jednakże podwyższanie stopnia odmrożenia podyktowane tym, że stopień odmrożenia powinien zawsze być o jeden stopień wyższy od stopnia przewidywanego przez słuchaczy- spowodowało zarzucenie metody opisowej, albowiem wkrótce okazało się, że nawet odmrożenie wyrażające się liczbą dwucyfrową nie wywoływały należytej reakcji.

Muszę przyznać, że i ja częstokroć stosowałem w swoich opowieściach metodę liczbową: „Temperatura potwornie spadła. Wieczorem było już -350C. Co było dalej nie wiem, bo skończyła sie skala termometru.” Bądź też metodę opisową: „Z odmrożonej kończyny skóra schodziła płatami tak, że każdy z uczestników wyprawy mógł sobie zabrać po jednym dużym płacie na pamiątkę.” itp.  

Również jednak i ja zacząłem po pewnym czasie odczuwać rozczarowanie i niedosyt spowodowany nikłymi rezultatami i coraz mniejszym wrażeniem pozostawianym na słuchaczach przez tak przecież dramatyczne i wstrząsające opisy. I byłoby tak zapewne dalej, gdyby nie pamiętne bacowanie na Kiczorze, po którym na skali mojego prywatnego termometru pojawiła się dodatkowa czerwona kreska, oznaczona tajemniczym skrótem TKK. Tym, którzy wiedzą co to znaczy, wystarczy tylko napomknąć: „Temperatura spadła poniżej punktu TKK”, aby na samo wspomnienie tej historii wywołać atmosferę grozy, nieludzkiego zimna i chłodu przenikającego do szpiku kości.

Było to- jak już wspomniałem- a ściślej mówiąc namioto- bacowanie, który to system (sprawdzający się zwłaszcza w warunkach zimowych) wprowadziłem, gdy stan bacówek w Beskidach zaczął ulegać raptownemu pogorszeniu. Za sprawą rozstawionego wewnątrz bacówki namiotu, koliba przekształcała się w komfortowy obiekt dwukomorowy, z wydzieloną częścią jadalną  i częścią sypialną. Panujące tej nocy na Kiczorze warunki (według synoptyków tej nocy padł rekord zimna ostatniego dziesięciolecia) potwierdzały wysokie walory opisanego systemu, a w szczególności podwójnego zabezpieczenia części sypialnej. Szpary w bacówce odpowiadały grubością samym deskom, tym niemniej rozstawiona wewnątrz malutka „chinka” była w stanie oprzeć się szalejącej wichurze i zamieci. W pamięci zachowały się tylko strzępy wspomnień: chleb ogrzewany w menażce, wrotek w czajniku, który zamarzł zanim zdołałem zgrabiałymi rękami odszukać herbatę na dnie plecaka i płonące przez cała noc w środku namiotu świece, które przekształciły „chinkę” w namiot kurny i nie pozwoliły soplom u szczytu masztu przekroczyć długość 2- 3 cm. Nie spałem. W środku nocy potężny podmuch wiatru wyrwał kilka śledzi. Rozszalały tropik począł niebezpiecznie trzepotać i walić o deski, grożąc rozerwaniem. Wyczołgałem się więc z namiotu i- co za radość!- u samego wejścia do namiotu wymacałem w ciemnościach poręczny kamień, z pomocą którego kilkoma zdecydowanymi uderzeniami ponownie umieściłem śledzie w zamarzniętej ziemi.. Powtórzyło się to jeszcze kilka razy. Za każdym z opresji ratował mnie leżący u wejścia kamień. Po raz ostatni wyczołgałem się ze śpiwora, gdy już świtało i – i wschodzące słońce poczęło rozświetlać mroki nocy.

Po wbiciu- przysiągłem sobie w duszy, że po raz ostatni – obluzowanych śledzi, moją uwagę przykuł regularny, obły kształt kamienia i jego niezwykły zielonkawy kolor. W przeczuciu wielkiej geologicznej zagadki podniosłem go więc i zbliżyłem do oczu. Zdumiała mnie jego twardość- na powierzchni nie było widać najmniejszych śladów uderzeń. Powierzchnia kamienia była idealnie gładka i pozbawiona jakiejkolwiek rysy. Jeszcze kilka razy obróciłem tajemniczy kamień w dłoniach. Intrygujące było wszystko: jego forma, struktura, kolor, twardość. Jakiego- u diabła- był pochodzenia? Magmowego? Osadowego? Metamorficznego? Znowu huknąłem nim w kilka razy w śledzia, przetarłem okulary i zbliżyłem do oczu. W pierwszej chwili nie bardzo chciałem dać Wiery rodzącym się domysłom. Aby nie wyciągać zbyt pochopnych wniosków i rozwiać wszelkie wątpliwości przesunąłem plecak do światła i dokładnie przekopałem go do samego dna. Domysł uzyskał potwierdzenie. Trzymany w rękach kamień był owocem kiwi, wyrzuconym niechcący wieczorem z plecaka przy wyciąganiu herbaty. I pomyśleć, że poprzedniego dnia zwymyślałem ekspedientkę na dworcu kolejowym, że sprzedała mi takie stare, rozmiękłe kiwi!

W taki sposób doszło do wyróżnienia na Kali temperatur nowego charakterystycznego punktu TKK czyli Temperatury Kamienienia Kiwi. I muszę przyznać, że opis temperatury oparty na punkcie TKK wywiera na uczestnikach obozów, niezmiennie od kilku lat piorunujące wrażenie. Zwykle przez kilka minut po zakończeniu opowieści w chatce, czy też w schronisku panuje lodowate milczenie.

Klucha